Systeemherstel Landgoederenzone Baakse Beek

Voor waterschap Rijn & IJssel en de provincie een spannend project; ook hier was namelijk nog geen blauwdruk voor een aanpak die goed bij dit gebied zou passen. Het stroomgebied van de Baakse Beek kruist daarbij ook nog tien landgoederen tussen Vorden en Ruurlo. Een gedegen omgevingsproces was de sleutel tot succes. Daarbij wordt dit project (klimaat robuust systeem Baakse Beek) als pilotproject gezien binnen de Tweede kamer.

Omdat Arcadis veel ervaring heeft met het ontwerpen van klimaat robuuste landschappen, heeft het waterschap Rijn & IJssel onze experts gevraagd mee te werken aan het schetsontwerp. We hebben meteen een team van specialisten samengesteld om deze integrale opgave op te pakken.

Landschapsarchitect Leonieke Heldens van Arcadis: “De Landgoederenzone in het stroomgebied van de Baakse Beek en Veengoot heeft te weinig water voor zijn natuur, zijn landbouw en voor zijn grachten en vijvers. Het water is bovendien niet altijd van het gewenste kwaliteitsniveau. De kwaliteit van natte landnatuur is als gevolg van verdroging onvoldoende en de biodiversiteit neemt af. De Baakse Beek is nu geen goed leefgebied voor planten- en diersoorten die in deze beek thuishoren. De grachten en vijvers op de landgoederen zouden in de zomer droog staan, als deze niet kunstmatig op peil gehouden worden met opgepompt grondwater. De waterkwaliteit van sommige grachten is matig tot slecht.”

Naast deze wateropgave zijn er ook meerdere koppelkansen. Zoals het versterken van de biodiversiteit, natuurinclusief boeren, het coulissenlandschap versterken middels landschapselementen en de beleving vergroten voor de recreant/passant. Het was een hele uitdaging om deze puzzel teleggen. De grote opgave is hier de integraliteit van het plan te waarborgen, waarbij het watersysteem en de bodem leidend zijn.

Onze mensen gingen samen met het waterschap aan de slag met een watersysteemanalyse voor allereerst landgoed ’t Medler. Op basis van bodem- hoogten- en geomorfologische kaarten èn grondboringen in het veld zijn de originele stroomdalen in beeld gebracht. Op basis van deze gegevens is er een hydrologisch perspectief opgesteld als startpunt voor alle hydrologische berekeningen. Met één belangrijke aanpassing in het watersysteem: minimale afvoer van water in het voorjaar en de zomer. Dit bereiken we door de Baakse Beek ondieper te maken en alleen te laten functioneren als hoogwatergeul bij piekbuien.

Het water uit de Baakse Beek gaat in de toekomst de bestaande laagten in het landschap opzoeken. Zo ontstaat de nieuwe Vordense Beek. Haar collega Sjors de Greeff vult aan “de geïsoleerde zandkoppen in combinatie met het stelsel van samenkomende stroomdalen (gevoed met kwel) maken dit gebied uniek. Er liggen grote kansen voor een grote diversiteit aan natuurontwikkeling. Om deze kansen te benutten werken we samen met het waterschap en de provincie aan een inrichtingsplan voor natuur- en gebiedsontwikkeling. Door de karakteristieke contrasten tussen hoogten en laagten kunnen er natte stroomdalen ontwikkeld worden waar grote potenties voor kwelnatuur liggen. De ontwikkeling van deze natuur kan in samenhang met de transitie naar natuurinclusie landbouw plaatsvinden. Waarbij de historische kern van het landgoed (als cultuureiland) behouden blijft in deze natuurlijke omgeving.”

Zo is er een integraal ontwerp ontstaan waarbij, naast de totstandkoming van de nieuwe Vordense beek, ook oude opgeleide beken in ere worden hersteld (ten behoeve van de vulling van de gracht), er meer dan 30 ha natuur wordt ontwikkeld in het nieuwe beekdal, landschapselementen worden aangeplant en meerdere agrariërs de kans krijgen om om te vormen naar natuurinclusieve landbouw. De landgoedeigenaren, agrariërs en inwoners gaan dankzij dit project minder overlast ervaren van de klimaatveranderingen. Tegelijkertijd worden de kwaliteiten van het landschap versterkt en ontstaat een prachtig gebied.